Wczesna stymulacja językowa małego dziecka
Rozwój komunikacji człowieka rozpoczyna się znacznie wcześniej niż sama mowa werbalna, dlatego też tak istotne jest rozwijanie tych wszystkich obszarów rozwojowych dziecka, które przyczynią się do przyszłego nabywania umiejętności językowych.
Wczesna stymulacja językowa obejmuje szeroki zakres ćwiczeń/ zabaw z dzieckiem już od pierwszych miesięcy jego życia. Systematyczne ich wdrażanie i powtarzanie istotnie wpływa na usprawnianie m.in. wrażliwości słuchowej dziecka, koordynacji wzrokowo- słuchowej, wzrokowo-ruchowej, usprawnia motorykę i czynność oddychania, grafomotorykę małą i dużą oraz inne funkcje rozwojowe, bezpośrednio związane z mową.
Do najważniejszych ćwiczeń należą:
- trening oddechowy– oddychanie to naturalna czynność fizjologiczna przepony. Prawidłowe oddychanie podczas mówienia polega na racjonalnym zużyciu powietrza i tym samym wydłużeniu fazy wydechu, dlatego należy wdrażać malucha do pełnego, spokojnego oddychania i ćwiczyć fazę wydechu, podczas wszelkich zabaw z wiatrakami, piórkami, balonami itp. Podczas oddychania spoczynkowego koniecznie pamiętamy o torze nosowym (prawidłowym), a nie ustnym;
- usprawnienie narządów mownych– niektóre elementy aparatu głosowo- artykulacyjnego podczas mówienia muszą wykonywać bardzo precyzyjne i szybkie ruchy, aby wytworzyć pożądany dźwięk głoski. Należą do nich: język, żuchwa, wargi i podniebienie miękkie. Trening tych wszystkich narządów daje podwaliny do późniejszego prawidłowego ich ułożenia podczas artykulacji poszczególnych głosek, słów, zdań. Do najważniejszych ćwiczeń należy usprawnienie i pionizacja języka, który u dziecka 6-7 letniego będzie realizował najtrudniejsze głoski szeregu szumiącego i głoskę r.
- onomatopeje– to pierwsze „wytwory” językowe, zastępujące właściwe słowa, które pozwalają dziecku komunikować się z najbliższym otoczeniem. W późniejszym czasie powstaną z nich sylaby i pierwsze słowa. To ważne ogniwo w łańcuchu werbalnym dziecka;
- werbalizacja codziennych czynności– dziecko uczy się mówić poprzez naśladownictwo, dlatego też trzeba wielu bodźców słownych dla późniejszej, bogatej leksyki mowy dziecka. Nazywanie wykonywanych czynności, desygnatów czy emocji pomaga dzieciom prawidłowo się rozwijać;
- czytanie i opowiadanie– wszelkie akcje czytelnicze czy też po prostu codzienne czytanie maluchowi to cenne przedsięwzięcie, które wspiera i stymuluje rozwój werbalnej komunikacji interpersonalnej. Warto zastąpić obraz telewizyjny lub komputerowy żywym słowem, bo zaowocuje to w przyszłości bogatym słownictwem (i nie tylko) naszego dziecka;
- obrazowanie wierszy gestami– łączenie tekstów rymowanych ze wskazywaniem odpowiednich przedmiotów, równocześnie bawi i uczy. Wielokrotne powtarzanie tekstów pozwala poznawać nowe słowa i ćwiczy pamięć, a nazywanie i jednocześnie dotykanie np. poszczególnych części ciała uczy orientacji w schemacie swojego ciała; w przyszłości to również rozpoznawanie kierunków w przestrzeni czy stron na mapie;
- zabawy paluszkowe– do tych nieco zapomnianych zabaw warto wrócić ze względu na możliwość wykorzystania słownictwa dziecka podczas zabaw. Maluch wcielając się w rolę postaci albo wchodząc z nią w dialog podejmuje komunikację i jednocześnie ją rozwija. Zabawy paluszkowe stanowią też kierunek do pracy z dziećmi, które jeszcze nie mówią, bowiem wchodzenie w rolę zabawki „pozytywnie prowokujemy” dziecko do werbalizacji danej sytuacji;
- rysowane wierszyki– to kolejny sposób na łączenie słów i czynności, w tym przypadku dostosowanej formy graficznej. Kreślenie symboli przy jednoczesnym recytowaniu tekstu (najlepiej krótkiej rymowanki), zmusza dziecko do śledzenia ruchu i słuchania. Wielokrotne powtarzanie tych czynności sprzyja włączaniu dziecka do wspólnego mówieni (najpierw ostatnich sylab, potem wybranych wyrazów, a w końcu niemal całej rymowanki);
- wyliczanki- to, co sprawia dziecku przyjemność podczas wyliczanek, to możliwość zabawy z rytmicznym wymawianiem sekwencji lub całych tekstów. W ten sposób maluszek świetnie ćwiczy umiejętność poprawnego wybrzmiewania słów i poznaje nowe słownictwo. Zabawy te ćwiczą i utrwalają również prozodię mowy, co w przyszłości zaowocuje piękną recytacją teksów;
- grafomotoryka duża i mała– jak podaje literatura przedmiotu „umiejętności ruchowe dziecka i kształtowanie się mowy jest ze sobą współzależne”. Usprawnienie ruchowe to płynność i zręczność, ukształtowany zmysł równowagi, to także zaradność i odwaga dziecka. Trening małej motoryki to przede wszystkim wyrobienie ruchów ręki do przyszłego pisania. Ćwiczenie koordynacji wzrokowo-ruchowej u dzieci najmłodszych zaczynamy od ćwiczeń (zabaw) palców i dłoni, następnie przechodzimy do zabaw graficznych na dużych formatach z wykorzystaniem np. plasteliny, masy solnej itp., następnie zabawy na format mniejszy i z wykorzystaniem narzędzi do kreślenia.
